Από τα έντυπα ήδη τεύχη του ο Κεδρισός είχε εκφράσει την βαθειά του εκτίμηση απέναντι στην Μαρία Αϊραμ, σ'αυτήν την αληθινή εργάτρια της Τέχνης, η οποία επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μας διδάσκει με το παράδειγμά της ότι δεν θα έπρεπε να υπάρχει καμία αντίφαση ανάμεσα στον καλλιτέχνη και τον άνθρωπο, αφού οία η μορφή, τοιάδε και η ψυχή. Αντί συνεντεύξεως, μας χάρισε πολύτιμα αποσπάσματα από ένα βιβλίο "χωρίς αρχή και τέλος, χωρίς κόμματα και τελείες", το οποίο θά ήθελε κάποτε να εκδόσει "κάτι σαν ταραγμένο αντικαθρέφτισμα από την θύελλα του υπαρκτού και ανύπαρκτου" κόσμου που μας περιβάλλει και τον οποίο ερμηνεύει σαν απόλυτος θεατράνθρωπος και ρηξικέλευθος εικαστικός καλλιτέχνης.
Το γεγονός ότι δεν τηρήσαμε την μη στίξη των κειμένων της, δεν έχει να κάνει με έλλειψη σεβασμού στην άποψή της, αντιθέτως, θεωρήσαμε ότι στην εποχή της υπερβολικής ταχύτητας και ευκολίας ανάγνωσης-περιδιάβασης της εικόνας και της γραφής, τα σημαντικά κείμενα που μας καταθέτει θα διαβαστούν πιο προσεκτικά από τους αναγνώστες του περιοδικού, με την κλασσική ορθογραφική στίξη. Ωστόσο, αφήσαμε αυτούσιο, ως δείγμα γραφής της, το κείμενο-επίλογο που επιλέξαμε για την άτυπη αυτή "συνέντευξη" της διακεκριμένης δημιουργού.
ΜΑΡΙΑ ΑΪΡΑΜ, "Το επ' εμοί".
Tο παρόν είναι η πατρίδα μου, η Τέχνη, το σπίτι μου, διδάσκομαι απ' όλα … Η δύναμη μου είστε εσείς … όλοι εσείς … κανένα σύνορο, καμιά διάκριση.
Τέχνη-θέατρο και κάθε έκφραση σαν πολιτική πράξη ... εστία ... στην έρημο του κόσμου .... μέσα στο πλήθος των μέσων ... ψηλαφώντας την αναίτια άνοιξη ... του ανθρώπου ... την χαραχθείσα από τις δίνες του Εαυτού ... δοκιμάζοντας την ελπίδα της συνεργασίας ... και της λυτρωτικής πράξης. Τέχνη ... στοχασμός ... εσωτερική προσευχή ... πέρα από την κοινωνική σχέση, σαν δειλινό που ξημερώνει το άλλο πρωί, σαν όνειρο μέσα στο όνειρο της ύπαρξής μας...
Τέχνη, σχεδία από σταγόνες νερού στην ανυδρία των αποφάσεων … ροή που σημαδεύει το σχισμένο φύλλο της ύπαρξης για να το συγκολλήσει απ΄ την αρχή.
Με πνοή ξαναγράφει τ΄ ανείπωτα, ρισκάροντας γνωστά και κατεστημένα, αιωρείται και οργανώνεται μέσα σε σιωπές και μοναχικά τοπία, καθώς το αναπότρεπτο … σημαδεύει το σχισμένο φύλλο της ύπαρξης.
Με την πνοή ... μιας άλλης αλφαβήτας … αγκαλιάζει το πλεονάζον, το ελλιπές, την εξαίρεση, την αδυναμία, γεννώντας το κρυμμένο φως που εγκλωβίστηκε στην πλασματική εικόνα των αξιών, στην ανούσια πειθαρχεία των πρέπει ... για μια εικόνα αρεστή στα πρότυπα των κοινωνιών που συντηρήθηκε επιμελώς αν και με αμφίβολα κίνητρα.
Η τόλμη να παραδέχεσαι και να ζητάς να μαζέψεις τα σκορπισμένα σου φτερά, τη στιγμή που ένα πλήθος καμαρώνει για τα δικά του, κάνοντας δίπλα σου σχηματισμούς επίδειξης …σφίγγοντας στο λαιμό σου την κορδέλα του ανταγωνισμού … αρκεί για να αρχίσεις … το ταξίδι μιας έρευνας που θα σου μάθει ότι τίποτα δεν είναι δικό σου για να κομπάζεις ότι η Τέχνη σου είναι ένα χάρισμα που το χρωστάς αλλού, ένα μυστικό που σου αποκαλύπτει πηγές και δρόμους αθέατους για να σμίξουν τα πάντα σε μια στιγμή εσωτερικής διαύγειας με την πυξίδα του χρόνου να οδηγεί … σε αρχαία γνώση που σαν φορέας εσύ καθώς αφουγκράζεσαι με όλη σου την προσοχή και συνείδηση μεταφέρεις μέσω της έκφρασης σημεία-σημάδια για να γίνει υποφερτή … η ξενιτιά της ύπαρξης και να αποκτήσει νόημα το παρόν … που μια αδιόρατη νοσταλγία–ατονία, μας καταστέλλει … να το ζήσουμε, καθώς πνιγμένοι στο χθες και το αύριο γερνάμε.
Η Τέχνη μου, αγρύπνια-μαρτυρία του θαύματος να ζεις, να ζεις στο παρόν, με όλη σου την δυναμική· να σου στερούν το βήμα κι εσύ να κάνεις αερογέφυρα με χρώματα και πινέλα, με ήχους κινήσεις και φάσματα λόγων … αερογέφυρες, και να εκπέμπεις πανταχόθεν τη μαγεία των εποχών στην κάθε συνείδηση … και να γίνεσαι ανίκητος, γιατί δεν είσαι μόνος, είσαι όλοι αυτοί που πίστευαν και πιστεύουν … στη νεότητα του πνεύματος που λαχταρά μια εσωτερική ελευθερία ζωής και δράσης ...
Θέατρο από ρεμβασμό, αρχίζοντας ... τα βήματά σου μαγνητίζει μια άλλη ορατότητα ... ταξιδιώτης πλέον μέσα στα στήθη της φωτιάς ... σαν άνεμος μεταφέρεις μια απύθμενη γλώσσα που λειαίνει τη μοναξιά της ύπαρξης ... φωσφορίζοντας τη ζωή. Στα γερασμένα μέλη προσανατολίζεται ο καιρός των αμπελιών και το θρόισμα των φύλλων ... καθώς ο θεατής μετρά την ώρα της αθανασίας με την αναπνοή του ... η σκηνή χάνεται στα βάθη της στιγμής και μέσα στα σιωπηλά τραίνα ... οι νύχτες και οι μέρες ... πολλαπλασιάζονται …. ερημία αντοχής κάθε απόβαση ... με τον ηθοποιό να προσφέρει το είναι του ... για την συναρμολόγηση της σχεδίας ... των ρίσκων του ... και την μεταφορά των θεατών ... εκείθε ...
Στην κάθε μου παράσταση και απόπειρα έκφρασης μαθαίνω από την αρχή να περπατώ … σαν κάποιος να μου στέρησε όλες μου τις αισθήσεις και πρέπει να τις ξαναναστήσω … να μάθω ξανά από την αρχή να ζω ... άναρθρα και συλλαβιστά, απόπειρα στην απόπειρα … φωτίζει σαν χαραυγή η δημιουργία.
Η άκρη του νήματος είναι καλά κρυμμένη από την δυναστεία των ειδικών, των αρχηγών, των κατεστημένων αξιών. Σου την κρύβουν γιατί αν εσύ την βρεις και τολμήσεις να ξετυλίξεις το κουβάρι ... θα χάσουν την θέση τους, που είναι θέση συμφερόντων ...
Όμως η τέχνη τοξεύει στο κέντρο, και το κέντρο είναι η καρδιά, και η καρδιά χτυπά στο ρυθμό του σύμπαντος· δεν έχει όρια στενά, πηδά τα φράγματα, φτάνει στις κορφές, αναζητώντας το σημαντικό, αμφισβητώντας καθιερωμένες αξίες, θεωρίες, καλλιεργώντας τον εσωτερικό της κήπο ... που, για να εισδύσει κάποιος πρέπει να παραδεχτεί τη ζωή κάθε λεπτομέρειας και να τιμήσει τον αφανή κόσμο των ανθρώπων που έπεσαν και που πέφτουν σαν ήρωες στην μικρή τους καθημερινότητα ... και να τιμήσει τον αφανή κόσμο των πραγμάτων που έχουν την δική τους αξία. Έτσι το εγώ συνθλίβεται και γίνεται εμείς … αναγνωρίζοντας ότι δεν υπάρχουν πρωτοπορίες, όλα έχουν επαναληφθεί, ξαναειπωθεί ...
Αισθάνομαι ίχνος στην άμμο, κάθε μου βήμα στηρίζεται στα βήματα που πριν έκαναν άλλοι ... ακούω τα καρδιοχτύπια τους, διαβάζω τα όνειρά τους … κάθε δημιουργία μου, είτε στο θέατρο, είτε σε ό,τι άλλη μορφή Τέχνης κάνω, δεν είναι παρά μια εργασία σύνδεσης και αλληλοστήριξης, κάθε έργο μου θα 'θελα να καταργεί φραγμούς, με την γνησιότητά του να εισδύει στην ψυχή του θεατή, έτσι που η ατομική μου εμπειρία να γίνεται γέφυρα προσήλωσης και εστία συνάντησης, να γίνεται φωνή εξέγερσης.
Φύλλο είμαι στην φυλλορροή μιας άνοιξης του ανθρώπου, γι αυτήν ζω, αυτήν σκιαγραφώ, για αυτή κάνω Τέχνη μια άνοιξη δικαιοσύνης χωρίς δυνάστες, όπου οι λίγοι θα έχουν ηττηθεί και οι λαοί θα παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα δρώμενα του Ανθρώπου ... για μια γιορτή που δεν θα είμαστε απλά καλεσμένοι, εμείς θα είμαστε η γιορτή.
Τα έργα μου είναι σαν καρτ ποστάλ ... εσωτερικής τοποθεσίας από ταξίδια ... λάφυρα από τα βάθη της Ατλαντίδος, χαρτογραφούν αυτό που χάθηκε στις περγαμηνές των θνητών ... έχουν την υγρασία των ρεμβασμών και το ρίσκο του εφήμερου ... στεναγμού ... γεννήθηκαν από αθέατα όνειρα και κραυγές σιγής ...
... Κι έτσι καθώς έχανα τα εδάφη ανάμεσα στα αντίθετα στρατόπεδα .. κι έτσι καθώς το δειλινό έσταζε το μυστήριο της μιας καρδιάς ... κατάλαβα ότι τα έργα μου έγιναν μόνο για να σου πω, μην φεύγεις, για να σου πω, πως, είμαι εδώ ... κάθε υλικό είναι ταξίδι, γόνιμη ελπίδα, προοπτική ...
... Κανείς δεν μπορεί να σ΄εμποδίσει να καλπάζεις στο ανέφικτο ... δάσκαλοι και ειδικοί αυτοκαταργούνται, η μόνη αξία που φαίνεται και λαμπυρίζει από μακριά είσαι εσύ ο ίδιος, μέσα σ΄ένα ιερό κόσμο, τον κόσμο της συλλογικής μνήμης, που ξέρει με την αγάπη ... να τα ταιριάζει όλα ... όλα ... εξυπηρετώντας ένα νόημα ... και όχι εξυπηρετώντας ένα σύστημα που χρησιμοποιεί τον καλλιτέχνη σαν γλάστρα και περιφέρει τα έργα του αποδυναμωμένα από την ουσία τους ... στα πανηγύρια και στις γιορτές ... όταν τα συμβάντα του κόσμου είναι τόσο συγκλονιστικά, όταν οι δήμιοι αποκεφαλίζουν τα πουλιά με κλασική μουσική ... και πετούν πάνω στα κεφάλια μας τα φτερά τους ... ποια έκφραση, ποιο θέατρο, και πώς ... θα μπορέσει να σκιαγραφήσει ... τους τόπους των μαρτυρίων ... αφού η ζωή ξεπερνά κάθε φαντασία ...
Πόσο θα ΄θελα να τρέξω στις πλατείες, στα πάρκα, στις γειτονιές ... να παίξω σκοινάκι, κρυφτό ... να ψιχαλίζει και να βρέχομαι ... να σε κρατώ από το χέρι και να μην φοβάμαι ... με τη χάρη της Τέχνης μου και τη δυναμική της ύπαρξής μου θέλω να ανοίξω δρόμο ... και να ξαναγεννηθώ σ΄ένα καινούργιο κόσμο μαζί σου ... τότε ίσως η Τέχνη να μην χρειάζεται, γιατί πρωταγωνιστικό μέρος θα παίζει η ίδια η ζωή.
*
Φωτογραφία: Νίκος Πυροβολάκης
"ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ" ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑ ΑΙΡΑΜ
... κάθομαι ώρες και περιεργάζομαι το μυρμήγκι που κουβαλά τον νεκρό του...
Περπατώ στην αστροφεγγιά χωρίς παπούτσια, δεν μου αρέσει η ιδιοκτησία, θα ήθελα να είναι καλά όλοι οι άνθρωποι για να μπορώ να γελώ ... ονειρεύομαι ένα κόσμο που δεν θα τον εκμεταλλεύονται, μου αρέσει το βαθύ μπλε της θάλασσας και να μαζεύω κοχύλια ... να τα χαρίζω με μικρά ποιήματα σε αυτούς που συναντώ … θα ήθελα να ήμουν παιδί, να μην έχω πλήρη εικόνα των πραγμάτων, για να μπορώ να παίζω ανέμελα και να μου φαίνονται όλα τα πράγματα σπουδαία, να με εντυπωσιάζουν τόσο πολύ που να ξεχνώ να γυρνώ στο σπίτι μου … θα 'θελα ν' αγαπώ άνευ όρων …
Μου αρέσει να συνθέτω ανόμοια πράγματα … και μπορώ να δουλεύω ασταμάτητα για να δημιουργήσω κάτι ...
Είναι μεγάλη χαρά να εφευρίσκεις τρόπους συνθέσεων και να ξεπερνάς κάθε δυσκολία.
… αν και η ηλικία μου είναι μεγάλη, βλέπω καλά, διαβάζω καλά, έχω ακμαία όλα μου αντανακλαστικά … ζωγραφίζω, γράφω, παίζω, διδάσκω θέατρο, σκηνοθετώ τριάντα και … χρόνια χωρίς διακοπή …
... αλλά το πιο σημαντικό από όλα, εκείνο που μ΄ενδιαφέρει πραγματικά, είναι να υποσκάπτω με την Τέχνη μου κάθε μορφή δουλείας, αδικίας ... και με την αισθητική μου να εκπέμπω ποιητικά τα Πιστεύω μου ...
Πιστεύω να με αξιολογήσετε σωστά και να με πάρετε στην ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΑΣ, χα χα …
*
Tι σκέφτομαι για τα Xaνιά;
Χανιά, μια πόλη ερωτική, μαγική, γεμάτη ποίηση ... μια πόλη που σε ταξιδεύει ... γεμάτη άνθη και καρπούς, ένα περιβόλι ... αρχαίο ... μια πόλη γιορτή ...
Σ' ένα περίπατο, σε μια έκθεση ή παράσταση, σε κάθε εκδήλωση τυχαία, θα ανταμώσεις φίλους ... Όλοι γνωστοί ... σαν γειτονιά, ακόμα μυρίζουν τα γιασεμιά τα βράδια ...
Και τα τοπία … σημεία αναφοράς … ο φάρος, το ρολόι, το γήπεδο, η αγορά ... η θάλασσα, το λιμάνι ... ένα με την ψυχή και το σώμα ...
ΑΛΛΑ, βαθύ το τραύμα ... με τα συρματοπλέγματα στις βάσεις και τα ... αεροπλάνα που βουίζουν τις νύχτες στον ουρανό με χορούς θανάτου, κρυφά ... παιγνίδια ... παίζοντας πάνω από τα κεφάλια μας … και οι εταιρίες ... κάνουν αυτό, κάνουν το άλλο ... οι εταιρίες ... σαν σκιάχτρα καρφώνονται ... εδώ ... και εκεί ... οι εταιρίες ... για να σώσουν ... για να επεκτείνουν ... για να διαμορφώσουν κ.λ.π. ...
Μαντρώνουν τον ήλιο ... κλειδώνουν τα νερά ... οριοθετούν τη νύχτα και τη μέρα ... κόβουν φτερά και σπέρνουν τσιμέντα ... ΟΙ ΕΤΑΙΡΙΕΣ … κοινωνική λέξη ... φτιαγμένη από γλυκό ... με τα εντός της δηλητήρια ... χορεύει το ρέκβιεμ της λευτεριάς ... χαρτογραφώντας ένα αύριο που δεν θα μας ανήκει … φέτες κόβοντας την καρδιά μας.
Εξουσίες-εταιρίες ... τι να πω και για τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια με τα άπειρα παραθυράκια να στέκουν στο λιμάνι ... να γεμίζει τουρίστες ο τόπος βιαστικούς, τουρίστες που δεν προλαβαίνουν να ζήσουν ποιοτικά την συνάντηση με το παρελθόν και το παρόν της ιστορίας του τόπου.
ΙΣΑ -ΙΣΑ ένα ποτήρι νερό πίνουν και φεύγουν ... αφήνοντας πίσω τους ... κέρδη; πολιτισμό; κουλτούρα; ... είναι πάντως πολύ θεατρικό και εικαστικά ενδιαφέρον ... καθώς τους βλέπεις να γυρίζουν πίσω κρατώντας σακούλες τρέχοντας να προλάβουν ... μην φύγει το πλοίο ... αναρωτιόμουν, τι να είχαν αγοράσει μέσα στις σακούλες; ... σουβενίρ μάλλον ... για να δείξουν ... στους φίλους τους «τα Χανιά» ...
Αλλά, το πιο αλλόκοτο από όλα είναι ότι σε λίγες μέρες διαμόρφωσαν τον τόπο γύρω από το λιμάνι ... έδιωξαν τα σκυλιά ... εξαφάνισαν τα σκουπίδια ... φύτεψαν δέντρα, έκαναν περίπτερο ή σταθμό ... επικάλυψαν, έκρυψαν επιμελώς την πραγματικότητα ...
ΚΑΝΕΝΑΣ δεν φαίνεται ότι έχει ανάγκη, ότι πεινά, ότι ζητά ελεημοσύνη ... εξαφανίστηκε αυτή η εικόνα ... ασπρισμένα όλα, κρυμμένα κάτω από το σάβανο των ειδήσεων, με ζάχαρη ζωγραφίζουν την ευημερία, που καθώς λιώνει … λερώνει τα πάντα.
ΟΙ τουρίστες δεν είναι ιερά πρόσωπα ... που θα σώσουν την πόλη … έτσι μας τους παρουσιάζουν ...
Ναι, τα Χανιά είναι μια πόλη θαύμα ... αλλά ... πότε και πώς θα την χαρούμε … γίναμε μετανάστες στα σκαλοπάτια της …
Η θάλασσα την αγκαλιάζει τρυφερά σαν να την προστατεύει αλλά οι κραυγές αυτών που χάθηκαν στα βάθη της … τα πολύχρωμα ρούχα τους διασκορπισμένα στον ύπνο μας, τραγουδούν τον θούριο του ΡΗΓΑ «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή» ενώ τα χημικά λιώνουν σιωπηλά σκορπίζοντας την απειλή μέσα μας …
Θα' θελα να 'μαι δημοσιογράφος ... μόνο και μόνο για να παίρνω συνεντεύξεις, επιτέλους ... από ΑΦΑΝΕΙΣ ... κρυμμένους και αθόρυβους ανθρώπους, όχι για ένα δευτερόλεπτο, αλλά για ώρα ... να τους τιμήσω, να τους δώσω στεφάνι νικητή, όχι εγώ, αλλά η συγκλονιστική μαρτυρία τους ... που εμπεριέχει το σημαντικό, ακριβώς γιατί μπορεί να μην έχουν τίποτα περισσότερο να σου πουν πέρα απ' αυτό που είναι ... δηλαδή, η ίδια η απλότητα, που δεν χρειάζεται στολίδια, λόγια μεγάλα, φτιασίδια ... όπως το πρωινό φως, και είναι η ίδια η ζωή, παθούσα και ένδοξη ... έτσι όπως περπατούν ... ή κουβεντιάζουν, έτσι όπως ελπίζουν ή σταμάτησαν να ελπίζουν, έτσι όπως πολεμούν ... και έτσι όπως σε κοιτάζουν ... σαν να΄σαι κανείς σπουδαίος ... ξέρουν, εν αγνοία τους, να κομματιάζουν την σπουδαιότητά σου και να σε διδάσκουν, να επισημαίνουν την κενότητα ΜΕΣΑ ΣΟΥ ... ΚΑΘΩΣ ΦΟΥΣΚΩΝΕΙΣ ΣΑΝ ΠΑΓΩΝΙ ΤΑ ΦΤΕΡΑ ΣΟΥ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ θΑΝΑΤΟ ...
*
Πίνακας της Μαρίας Άϊραμ
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
..μ αρεσει η θαλασσα ...με διδασκουν ολα...ζω εδω ... η ιδιοχτησια και τα χρηματα μαυρη τρυπα στην ιστορια της υπαρξης...η καθε στιγμη ενα ακομα σκαλοπατι...μια θεα που ευχομαι να μην με χωριζει απο αυτους που ειναι πανω η κατω απο αυτο το σκαλοπατι........η τεχνη ειναι ο δρομος μου... το θεατρο η ποιηση η ζωγραφικη η καθε δημιουργια ..μια σελιδα ενος βιβλιου αγραφο με τιτλο ωσπου "τεχνη να γινει η ιδια η ζωη"ταξιδευω αναμεσα σας ...δεν ειμαι κατι αλλο απο σας ..οσο και αν οι αποστασεις φαινονται μακρινες ....και οι συναντησεις αδυνατες...καθως βλεπω τα προσωπα σας...μου ερχονται στο μυαλο ημερομηνιες οπως 400 πΧ η 16 αιωνας.....τοποι αρχαιοι...κοσμοι...μαχες σφαγες ευημεριες και καταστροφες ειρηνη και πολεμος....καθως κοιταζω τα προσωπα σας...ποσο θαθελα να ειμαστε καλα...ολοι...οι ανθρωποι....και λεω τι σημασια εχει το βιογραφικο μου.....ομως το βιογραφικο ειναι ενα κλειδι για μια κοινωνικη πορτα για μια εργασια ...μετραει αλλιως...κανεις δεν διαβαζει το αθεατο βιογραφικο και το ανειποτο...οπως ...καθομαι ωρες και περιεργαζομαι το μυρμηγκι που κουβαλα τον νεκρο του... η ...το περπατημα στην αστροφεγγια ελοιωσε τα παπουτσια μου... ονειρευομαι ενα κοσμο που αυτες οι λεπτομεριες θα ηταν πτυχια προσοχης για ανακαλυψεις..που θα εκαναν την ζωη μας πιο υποφερτη....πιο ανθρωπινη...μα πανω απ ολα ΔΙΚΑΙΑ γιατι ολα ακυρώνονται με αυτη την αδισταχτη εκμεταλλευση των λιγων με αυτη την τρομαχτικη υποταγη .. στην μια ανασα τους..... ενω εμεις ειμαστε πληθος...... μακαρι η τεχνη να γινει φωνη που θα τους υποσκαπτει....
*
μικρή πινακοθήκη με ζωγραφική κ.ά. εικαστικά έργα της μαρια αιραμ
